Zaburzenia psychoseksualne
Seksualność człowieka rozwija się przez całe życie, tak więc trudności w funkcjonowaniu seksualnym mogą pojawić się na każdym etapie rozwoju. Rodziców często niepokoi czy przejawy seksualności ich dzieci są normatywne i wiążą się z rozwojem, czy już wskazują na zaburzenia w tej sferze. Jest to temat bardzo krępujący dla rodziców i często wiąże się z potrzebą psychoedukacji w tym obszarze.
U osób dorosłych trudności seksualne mają źródło w różnych czynnikach.
Podażając za Seligmanem, sensualność skłąda się z pięciu warstaw:
- Tożsamość płuciowa - poczucie bycia kobietą lub mężczyzną. Zaburzenia identyfikacji płciowej mają miejsce wtedy, gdy tożsamość płciowa nie jest zgodna z budową anatomiczną;
- Orientacja seksualna -w tym obszarze najczęstsze trudności wiążą się z akceptowaniem własnej orientacji (homo-, hetero-, biseksualnej);
- Preferencje seksualne - ten obszar dotyczy upodobań, bodźców, które wywołują podniecenie seksualne. Najczęstsze trudności pojawiają się wtedy, kiedy to, co wywołuje podniecenie nie jest akceptowane społecznie lub też jest sprzeczne z prawem. Zaburzenie pojawia się również wtedy, gdy podniecenie seksualne pojawia się jedynie wtedy, gdy występuje konkretny, specyficzny bodziec;
- Rola płciowa - czyli to, jak funkcjonujemy jako kobiety czy mężczyźni w społeczeństwie. W tym obszarze wiele trudności wiąże się ze stereotypami dotyczącymi płci, co przysparza wielu problemów w podejmowaniu różnych ról i zachowań;
- Realizacja seksualna - jest to obszar dotyczący sprawności seksualnej.
Pacjenci z zaburzeniami seksualnymi często wymagają pomocy lekarza i farmakoterapii. Często jednak bardzo ważne i skuteczne okazuje się oddziaływanie psychologiczne. W tym obszarze praca koncentruje się na poczuciu tożsamości (tego jak się czuje jako kobieta, czy mężczyzna) i samooceny (poczucia własnej atrakcyjności seksualnej).
Ważny jest również obszar sprawności seksualnej – możliwości realizowania aktywności seksualnej, pobudliwość seksualna, fetysze, orgazm, preferencje seksualne.
Do czerpania radości i satysfakcji z seksu niezbędne wydają się kompetencje związane z budowaniem związków z innymi ludźmi. Oddziaływanie psychologiczne może koncentrować się na nabywaniu umiejętności budowania relacji, bliskości, intymności. Ważna jest również umiejętność komunikowania się na tematy dotyczące seksualności, zdobywanie wiedzy o własnej seksualności, ale również o tym, co ważne jest dla partnera. Negatywnie na funkcjonowanie seksualne wpływają nieadekwatne postawy i przekonania dotyczące seksu. Ważna jest również kontrola emocji. Bliskość i funkcjonowanie seksualne mogą utrudniać również silnie przeżywane przykre emocje, nieumiejętność adekwatnego wyrażania złości, obniżona tolerancja na stres.